Το 1910, ο Ελβετός ψυχίατρος Paul Eugene Bleuler χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τον όρο αυτισμό για να περιγράψει την έλλειψη  επικοινωνίας – επαφής του ψυχικά ασθενούς με την πραγματικότητα.

Ο Αυτισμός είναι μια διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή, που επηρεάζει κυρίως την ικανότητα επικοινωνίας και κοινωνικοποίησης του ατόμου με το περιβάλλον του.Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, «Διεθνής Ταξινόμηση των Νόσων», δέκατη αναθεώρηση ICD 10, τα βασικά κριτήρια για την διάγνωση του αυτισμού είναι: διαταραχή στην επικοινωνία, διαταραχή στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, στερεοτυπικές συμπεριφορές και αντίσταση στην αλλαγή.

Τα χαρακτηριστικά του αυτισμού διαφέρουν σημαντικά από άτομο σε άτομο. Εμφανίζεται στα πρώτα δυο – τρια χρόνια της ζωής και συνεχίζεται μέχρι την ενηλικίωση. Είναι συχνότερος στα αγόρια παρά στα κορίτσια, στατιστικά η αναλογία είναι 4 προς 1.

Τα ακριβή αίτια του αυτισμού δεν είναι ακόμα γνωστά. Έρευνες επιβεβαιώνουν πως η αιτιολογία είναι πολυπαραγοντική. Εκτιμάται πως, γενετική προδιάθεση, επιπλοκές στη φάση της προγεννητικής περιόδου, βλάβες στον εγκέφαλο κατά τη μεταγεννητική περίοδο, διαφοροποιήσεις στη νευροβιολογική εξέλιξη του εγκεφάλου, χρωμοσωματικές ανωμαλίες, ελλείψεις σε ένζυμα, βιταμίνες και μέταλλα, εμβόλια, μολύνσεις από ιούς, γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες, συμβάλλουν στην εμφάνιση του αυτισμού.

Αυτισμός και Διάγνωση

Η διάγνωση της αυτιστικής διαταραχής είναι μια δυσκολή διαδικασία,

διότι δεν υπάρχουν εργαστηριακές ή αιματολογικές εξετάσεις που να επιβεβαιώνουν την ύπαρξη του αυτισμού. Οι ειδικοί εστιάζουν κυρίως στο ιστορικό και στην κλινική εικόνα, συλλέγοντας πληροφορίες για τη ψυχική ανάπτυξη και συμπεριφορά του παιδιού σε όλα τα επίπεδα.  Μερικά από τα χαρακτηριστικά του αυτισμού στην βρεφική, παιδική και εφηβική αναφέρονται παρακάτω.

Αυτισμός και βρεφική ηλικία

Εάν κατά την βρεφική ηλικία, παρατηρήσετε κάποιες από τις παρακάτω συμπεριφορές, ενημερώστε τον παιδίατρο.

• Φτωχός θηλασμός τις πρώτες εβδομάδες.
• Ασυνήθιστα ήρεμη συμπεριφορά.
• Συνεχείς κολικοί.
• Συνεχές κλάμα.
• Ουρλιαχτό που δε σταματά.
• Διαταραχές ύπνου.
• Αδιαφορία ή έντονη δυσφορία στο χαΐδεμα.
• Αδιαφορία στη μητέρα ή σε αυτόν που το προσέχει.
• Δεν απλώνει τα χέρια να το πάρουν αγκαλιά.
• Δεν ανταποδίδει το χαμόγελο.
• Δε χαιρετά αυθόρμητα και δεν δείχνει.
• Υπερβολική ενασχόληση- προσκόληση με συγκεκριμένο αντικείμενο.
• Ευαισθησία ή αδιαφορία σε ήχους
• Παράξενη συμπεριφορά

Αυτισμός και παιδική ηλικία

Τα βασικά χαρακτηριστικά που συναντάμε στο παιδί  με αυτισμό στη παιδική ηλικία συνοψίζονται ως εξής:

• Μειωμένες νοητικές ικανότητες.
• Δυσχέρεια στην επικοινωνία.
• Διαταραχές στο λόγο και στη λεκτική επικοινωνία.
• Επικοινωνεί με ήχους, μουρμουρίζει, επαναλαμβάνει λέξεις χωρίς νόημα και φράσεις χωρίς συνοχή.
• Ο τόνος της φωνής είναι μονότονος
• Μοναχικό, αποκομμένο από το περιβάλλον.
• Αδιαφορεί για τα άλλα παιδιά (κάνει σαν να μην υπαρχούν).
• Δείχνει να μην ενδιαφέται για παιχνίδια.
• Περιεργάζεται έντονα τα αντικείμενα τα αγγίζει, τα μυρίζει και τα βάζει στο στόμα του.
• Αποφυγή βλεμματικής επαφής (μοιάζει να κοιτάζει τον ορίζοντα χωρίς η ματιά του να σταματά κάπου).
• Δεν εκφράζει ικανοποίηση, χαρά ή ευχαρίστηση.
• Δείχνει σαν να μην νοιώθει την αίσθηση του πόνου.
• Αναστατώνεται εύκολα όταν νοιώθει πως πιέζεται.
• Εμμονές και υπερβολική αντίδραση σε συγκεκριμένους ήχους.
• Στερεότυπη συμπεριφορά όπως στριφογύρισμα του κεφαλιού,λίκνισμα του σώματος (μπροστά-πίσω), φτερουγίσματα με τα χέρια ή εκφορά επαναλαμβανόμενων ήχων και λέξεων.

Αυτισμός και εφηβική ηλικία

Κατά την διάρκεια της εφηβικής ηλικίας παρατηρήται φαινομενική (μη πραγματική) επιδείνωση των χαρακτηριστικών της παιδικής ηλικίας, λόγο των αυξανόμεμων δυσκολίων και απαιτήσεων από το κοινωνικό και σχολικό περιβάλλον. Οι ιδιαιτερότητες στην επικοινωνία και συμπεριφορά του εφήβου με αυτισμό συνοψίζονται ως εξής:

• Δυσκολίες κοινωνικότητας και επικοινωνίας.
• Αδυνατεί να εκφράσει τα συναισθήματα του.
• Επαναλαμβανόμενη-στερεότυπη συμπεριφορά.
• Καταναγκαστική συμπεριφορά όπως η τοποθέτηση αντικειμένων σε σειρά, στοίβες ή γραμμές.
• Του αρέσει η ρουτίνα του.
• Δυσχέρεια στη μάθηση.
• Διάσπαση προσοχής
• Εστιάζει υπερβολικά σε λεπτομέρειες.
• Αδυνατεί να συμμετέχει σε ομαδικά παιχνίδια.
• Μπορεί να βγάλει ανταγωνιστικότητα και εκδικητικότητα.
• Πιθανή συμπεριφορά αυτοτραυματισμού όπως χτύπημα κεφαλιού, δάγκωμα χεριού, τσίμπημα δέρματος, έντονο τρίψιμο ματιών κλπ.
• Δυσκολίες στην εκπαίδευση σε σχέση με την σεξουαλικότητα.
• Πιθανή έναρξη επιληπτικών κρίσεων
• Δεν αναγνωρίζει τους κινδύνους και δεν φοβάται.
• Δεν αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα.

Αυτισμός αποκατάσταση – θεραπεία

Η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση του αυτισμού σε συνδυασμό με την άμεση παρέμβαση αλλάζουν το μέλλον του παιδιού και της οικογένειας του. Στόχος των θεραπευτικών  προσεγγίσεων είναι η βελτίωση του λόγου, των γνωστικών ικανοτήτων, των συμπτωμάτων της ψυχοπαθολογίας και η διαχείρηση της συμπεριφοράς. Ειδικές θεραπευτικές παρεμβάσεις που βοηθούν αποτελεσματικά  στη αντιμετώπιση του αυτισμού είναι οι εξής:

Εκπαίδευση και υποβοήθηση της επικοινωνίας με:

• TEACCH (Treatment and Education of Autistic and Communication Handicapped Children) – στα Ελληνικά μεταφράζεται ως Θεραπεία και Εκπαίδευση Παιδιών με Αυτισμό και Διαταραχές Επικοινωνίας.
• PECS σύστημα επικοινωνίας μέσω ανταλλαγής εικόνων.
• MAKATON
• Ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις.
• Θεραπεία συμπεριφοράς.
• Λογοθεραπεία.
• Εργοθεραπεία.
• Αισθητηριακή ολοκλήρωση-χαλάρωση.
• Mουσικοθεραπεία.
• Χοροθεραπεία.
• Δραματοθεραπεία.
• Μάθηση διαμέσω υπολογιστών.

Λίνα Κατσίγκρη PhD
Νευρογλωσσολόγος – Λογοπεδικός